De Gentse school Sint-Bavo wil vanaf dit schooljaar een nieuw betaalsysteem invoeren dat gebruik maakt van de handpalm van leerlingen in plaats van het gebruik van cash geld, kaartjes of bonnetjes. Een drankje kopen of een kopie betalen kunnen leerlingen vanaf oktober doen door middel van het scannen van hun handpalm. Het gebruik van een app of badge werd overwogen maar uiteindelijk niet weerhouden als betaalmogelijkheid. De school stelt dat deze gegevens veilig en conform de GDPR zullen worden opgeslagen in een database van PALMKI, de achterliggende software. De onderhandelingen omtrent het contract met PALMKI bevinden zich in de laatste fase. De school, die het belang van innovatie benadrukt, stelt dat de keuze voor dit systeem weloverwogen is en breed wordt gedragen zowel bij het onderwijzend personeel, de ouders en de ouderraad. In deze blog onze mening waarom het geen goed idee is om leerlingen te laten betalen met handpalm.
Hoe zit het met je privacy?
Het is meteen duidelijk dat hier vanuit privacy-oogpunt veel vragen bij te stellen zijn. Net zoals vingerafdrukken zijn handpalmafdrukken biometrische en dus gevoelige gegevens. Voor het gebruik hiervan is toestemming van de betrokkene vereist. Aangezien het merendeel van de leerlingen minderjarig is, zullen de ouders moeten toestemmen in hun plaats. Een belangrijke eigenschap van de toestemming is dat deze ‘vrij’ moet zijn. Wanneer er geen alternatief beschikbaar is en je als het ware wordt gedwongen, kun je niet van vrije toestemming spreken. De school zal dus een alternatief moeten voorzien voor het betalingssysteem met de handpalm, anders kan er geen sprake zijn van een vrije toestemming en worden de persoonsgegevens niet conform de GDPR verwerkt, wat aanleiding kan geven tot sancties.
Een belangrijke wettelijke verplichting bij het verwerken van persoonsgegevens is de beveiliging ervan. De school moet als verwerkingsverantwoordelijke de nodige technische en organisatorische maatregelen nemen om deze gegevens afdoende te beveiligen. Of zoals David Stevens, de voorzitter van de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA) het zegt: “Als uw wachtwoord wordt gestolen, kunt u het altijd wijzigen, maar uw vinger kan u niet vervangen. Daarom is het noodzakelijk om het hoogste veiligheidsniveau voor dit soort gegevens te garanderen en deze nooit lichtzinnig te behandelen.” Of de school hiertoe in staat is, is nog maar de vraag. We denken liever niet aan de -opzettelijk of onopzettelijke- openbaarmaking van honderden handpalmafdrukken van minderjarigen. Eerder deze maand nog werd bekend dat er een datalek had plaatsgevonden bij Suprema: onderzoekers verkregen toegang tot miljoenen biometrische gegevens zoals vingerafdrukken en afbeeldingen die gezichtsherkenning toelaten, waaronder 2000 vingerafdrukken van de werknemers van Adecco in België. Datalekken zijn schering en inslag en dit voorbeeld maakt pijnlijk duidelijk dat ook biometrische gegevens de dans niet ontsnappen. Dit zet de deur open naar identiteitsdiefstal en ondermijnt alle veiligheidssystemen die gebaseerd zijn op biometrische gegevens.
Is dit echt nodig?
De vraag is ook of het verzamelen van deze biometrische persoonsgegevens proportioneel is t.a.v. het nagestreefde doel, met name het uitvoeren van een betaling. Er zijn tientallen andere manieren te bedenken om op een veilige en minder indringende manier hieraan uitvoering te geven en die ook allen innovatiever zijn dan gebruik maken van kaartjes of bonnetjes, zoals bijvoorbeeld een app.
Eind vorig jaar formuleerde de GBA uit eigen beweging een negatief advies omtrent de registratie van vingerafdrukken op de elektronische identiteitskaart. Een parallel kan worden getrokken tussen de registratie van vingerafdrukken en de registratie van een handpalmafdruk. In haar advies wijst de GBA op het principiële verbod op de verwerking van biometrische gegevens. Dit verbod kan slechts worden opgeheven indien de evenredigheid met het nagestreefde doel wordt gewaarborgd en passende en specifieke beschermingsmaatregelen worden getroffen. Deze zijn momenteel nog niet gekend, maar het is reëel dat de risico’s op hacking en misbruik onvoldoende afgeschermd zijn. Daarnaast wijst de GBA er in haar advies op dat er voor dergelijke verwerkingen voorafgaand een gegevensbeschermingseffectbeoordeling (GEB of DPIA) moet worden uitgevoerd. Het is niet duidelijk of dit gebeurde, maar het is evident dat voor een verwerking van dergelijke gevoelige persoonsgegevens op zo’n grote schaal zeker een DPIA dient plaats te vinden.
De directie van Sint-Bavo gaf al aan dat ze zouden bekijken welke alternatieven mogelijk zijn wanneer er bezwaren zouden rijzen. Ons lijkt het, gezien bovenstaande bekommernissen, raadzaam om meteen over te schakelen op deze -hopelijk niet biometrische- alternatieven en het gebruik van de handpalmafdruk te laten voor wat het is.
