Ken je die iconische ‘Puma Creepers’-sneakers met hun kenmerkende zolen? Puma’s modelrecht kreeg een flinke knauw dankzij een opmerkelijke Instagram post van niemand minder dan Rihanna! Rihanna vierde haar aanstelling als creatief directeur van Puma, maar het feestje werd al snel overschaduwd. Het begon allemaal met een Instagram-post van de zangeres in december 2014 – bijna twee jaar voor de modelregistratie in 2016 – waarop ze de kenmerkende witte sneakers met dikke zwarte zolen droeg. Haar bericht op sociale media werd nadien opgepikt door verschillende nieuwsbronnen. De Instagram-post diende als bewijs dat het model van de schoen al voldoende bekend was vóór de indiening van de modelregistratie, wat de doodsteek betekende voor Puma’s modelrecht.
Modelrecht, wat?
Het modellenrecht beschermt het uiterlijk aspect van een product of een deel ervan. Het kan hierbij gaan om 2D of 3D producten. Denk maar aan grafische symbolen, lettertypes, verpakkingen, maar dus ook de vorm van flessen, lampen, tafels, schoenen, kledij, tapijten, enz….
Om een modelrecht op het uiterlijk van een product te verkrijgen, moet worden voldaan aan twee essentiële voorwaarden: nieuwheid en individueel karakter.
Het vereiste van het individueel karakter houdt in dat de algemene indruk die het model opwekt geen déjà-vu gevoel mag oproepen met eerdere modellen. Is dit wel het geval, dan kan aan deze voorwaarde niet worden voldaan.
Het nieuwheidsvereiste houdt in dat er voor de modelaanvraag geen identieke (of quasi identieke) tekeningen of modellen aan het publiek mogen zijn openbaar gemaakt. Ook de openbaarmaking door de ontwerp van het model zelf, kan de nieuwheid schaden! Als ontwerper krijg je, bij wijze van uitzondering, wel nog een periode van twaalf maanden na openbaarmaking om jouw model toch nog geldig te registreren
In dit geval heeft een Instagram-post van Rihanna uit 2014 waarop de “Puma Creepers” te zien zijn, ervoor gezorgd dat niet kon worden voldaan aan de nieuwheidsvereiste op het moment van de modelaanvraag in 2016. Zelfs als Rihina als ontwerp of rechtverkrijgende zou kunnen worden beschouwd, dan nog werd het model namelijk meer dan 12 maanden voor de aanvraag openbaar gemaakt.
De juridische strijd
In juli 2016 diende Puma het model in als gemeenschapsmodel bij het EUIPO. In juli 2019 werd de registratie aangevochten door een Nederlandse groothandel in schoenen. Hun argument? De Instagram-post van Rihanna uit 2014, die het model al eerder aan het publiek toonde.
Het EUIPO (European Union Intellectual Property Office) volgde deze redenering en verklaarde op 11 augustus 2022 het model nietig.
Het Duitse Puma ging in beroep bij het Gerecht van het Hof van Justitie van de Europese Unie, maar delft daar nu het onderspit. Het Gerecht volgt namelijk de eerdere argumentatie van het EUIPO. Volgens het Gerecht laat de Instagram-post van Rihanna toe om “met het blote oog of door het vergroten van de foto’s alle wezenlijke kenmerken van het model of van het eerdere model te identificeren”.
Key take-aways
Uit deze zaak kunnen twee belangrijke lessen getrokken worden:
- Let op bij het gebruik van social media: social media zijn tegenwoordig een belangrijke bron van inkomsten voor beroemdheden. Via platforms zoals Instagram, Facebook of TikTok kunnen ze gemakkelijk een groot publiek bereiken, waarmee ze zowel hun bekendheid als hun inkomsten kunnen vergroten. Dit brede bereik is niet alleen interessant voor de beroemdheden zelf, maar ook voor bedrijven die op zoek zijn naar een groot publiek voor reclamedoeleinden en bereid zijn om aanzienlijke bedragen te betalen. Het lijkt op het eerste gezicht een win-win situatie. Echter, zoals uit de samenwerking tussen Rihanna en Puma blijkt, kan één verkeerd geplaatste foto verstrekkende gevolgen hebben voor intellectuele eigendomsrechten. Dit onderstreept het belang van voorzichtigheid bij het gebruik van sociale media en de noodzaak om bewust te zijn van mogelijke juridische implicaties, zelfs in schijnbaar onschuldige situaties.
- Let op met het bekendmaken van een nieuw door jou ontwikkeld model: indien je zelf een ontwerper of ontwerpstudie bent, hou dan rekening met het feit dat de openbaarmaking door jou zelf van het model, eveneens implicaties heeft op de modelbescherming. Van zodra je het model openbaar hebt gemaakt, heb je nog maar twaalf maanden de tijd om jouw model rechtsgeldig te deponeren.
Heb je vragen over het tekeningen -en modellenrecht? Aarzel niet om contact op te nemen, we helpen je graag verder!
